کمر درد

کمردرد حاد چگونه ایجاد می*شود؟ می*توان انتظار داشت که ستون فقرات درصورتی که تحمل و شرایط کافی برای برآورده شدن نیروهای تحمیلی نداشته باشد یا فشارهای مکرر و غیرمعمول دریافت کند، دچار اختلال و عارضه شود. و این همان شرایطی است که در یک بیمار مبتلا به کمردرد حاد اتفاق می*افتد. باید دانست که به جز درصد کمی از موارد کمردرد که در اثر عواملی مثل عفونت یا بیماری*های التهابی و احشایی ایجاد می*شوند، اکثر کمردردها به همین طریق به*وجود می*آیند. یعنی ضربات، حرکات ناگهانی و شدید تنه، بلند کردن وزنه*های سنگین یا برداشتن نامناسب اجسام حتی سبک، حفظ وضعیت*های نادرست بدن به*مدت طولانی، مثلا نشستن روی صندلی نامناسب همگی می*توانند زمینه*ساز شروع کمردرد حاد باشند. واضح است که پیشگیری از وقوع چنین کمردردهایی تنها از طریق رعایت اصول ارگونومی در منزل و محیط*های کاری امکان*پذیر است. یعنی باید در انجام فعالیت*های زندگی و شغلی خود از شیوه*ها و تکنیک*های صحیح و مناسب استفاده کنیم تا از ایجاد آسیب*ها و اختلالات ستون فقرات جلوگیری کنیم.    

کمردرد مزمن به چه کمردردی می*گویند؟ گاهی اوقات کمردرد، مزمن می*شود و در مواردی بیمار حتی دچار ناتوانی و از کارافتادگی می*شود. به*طور کلی به کمردردی که بیش از سه**ماه طول می*کشد، کمردرد مزمن می*گویند. علاوه بر مزمن شدن، عود علائم پس از بهبودی موقتی نیز ازجمله مشکلات برخی بیماران مبتلا به کمردرد است. به*طوری که گاهی بیمار به*مدت طولانی دوره*هایی از عود و فروکش چنین دردی را تجربه می*کند. باید اذعان کرد که بحث کمردرد مزمن یکی از چالش*های جدی در علم پزشکی محسوب می*شود و تاکنون مطالعات و تحقیقات متعدد و گسترده*ای در زمینه علل ایجاد و نحوه درمان آن انجام شده است. 

چرا کمردرد، مزمن می*شود؟ اگرچه هنوز به*طور قطعی مشخص نیست که چه عاملی باعث تبدیل کمردرد حاد به مزمن می*شود ولی برخی شرایط می*توانند زمینه مزمن شدن کمردرد را فراهم سازند. امروزه ثابت شده است که اجزا و عناصر مختلف تشکیل*دهنده ستون فقرات اعم از مفاصل، دیسک، کپسول مفصلی، رباط*ها و عضلات باید در ارتباط با هم و به*صورت هماهنگ به*گونه*ای عمل کنند که حرکات ستون فقرات، کنترل شده و با ثبات باشد. بخش عمده*ای از وظیفه حفظ ثبات و پایداری برعهده عضلات تنه است. عضلات ثبات*دهنده*ای مثل عضله عرضی شکم یا عضله*ای به نام مولتی*فیدوس در پشت در حرکات مختلف بدن باید با انقباض خود، نیروی کافی را در زمان مناسب اعمال کنند تا از حرکات اضافی و غیرطبیعی مفاصل ستون فقرات جلوگیری کنند اما اگر این عضلات کارایی لازم را نداشته باشند یا به موقع عمل نکنند، فشاری اضافی به مفاصل، رباط*ها و سایر قسمت*ها وارد می*شود و ممکن است کمردرد ایجاد شود. نکته مهمی که وجود دارد این است که در بسیاری از مواقع در اثر ایجاد کمردرد با هر منشأ و علتی، عضلات ثبات*دهنده کمر مهار یا ضعیف می*شوند. در نتیجه ستون فقرات بیمار از ثبات و پشتوانه کافی برخوردار نیست و حتی اگرچه ممکن است کمردرد ظاهرا بهبود یابد ولی وقتی این عضلات بدون توجه و درمان لازم همچنان ضعیف و مهار باقی می*مانند، احتمال عود کمردرد وجود دارد.
به همین دلیل است که استراحت مطلق و درمان صرفا علامتی را برای کمردرد حاد جایز و مفید نمی*دانیم و معتقدیم که اگرچه بیمار در مرحله حاد کمردرد باید از شدت فعالیت*های سنگین خود بکاهد و از درمان*های ضد*درد و ضد*التهاب استفاده کند ولی در کنار آنها فیزیوتراپی، تقویت و بازآموزی عضلات تنه و ستون فقرات با ورزش*های مناسب را باید جزو برنامه درمانی قرار دهد. به*عبارت دیگر باید به وسیله تمرینات خاص، وظیفه عضلات را به آنها یادآوری کرد تا ضمن بهبود علائم، با حفظ پایداری ستون فقرات از مزمن شدن و عود کمردرد جلوگیری شود. 

نقش عوامل روانی در کمر درد مزمن تا چه حد است؟ در ارتباط با کمردرد مزمن، برخی جنبه*های روانی مرتبط با درد، مثل ترس و اضطراب هم دخالت دارد. برخی بیماران بعد از ابتلا به کمردرد، به دلایل مختلف مثل ویژگی*های شخصیتی، تجربیات قبلی خود از کمر درد یا دریافت اطلاعات بعضا نادرست در مورد کمردرد، این عارضه را فاجعه تلقی می*کنند و از چنین دردی می*ترسند. به*دلیل این ترس از انجام برخی فعالیت*های روزمره زندگی اجتناب می*کنند و همین امر می*تواند عواقبی مثل ناتوانی، افت عملکردهای طبیعی و افسردگی را به*دنبال داشته باشد. این شرایط هم به نوبه*خود باعث تشدید یا عود علائم می*شوند. بنابراین در قالب درمان*های شناختی- رفتاری به بیمار توصیه می*شود که افکار و برداشت*های نادرست خود از درد را تصحیح کند و تدریجا با فعالیت*های روزمره مواجه شود البته بخشی از ترس و اضطراب بعد از ایجاد کمردرد حاد، طبیعی است و باعث افزایش توجه فرد به آسیب، جلوگیری از صدمه بیشتر و کمک به ترمیم می*شود اما تداوم رفتارهای اجتناب از فعالیت و توجه بیش از حد به درد باعث اختلال در کارها و عملکردهای طبیعی بیمار می*شود و اثرات و عواقب زیان*باری در پی خواهد داشت.   

 راه*حل این مشکل و روش درمان آن چیست؟ به*طور کلی می*توان گفت که درمان*های غیراصولی و نادرست کمردرد و داشتن اضطراب و ترس زیاد از درد، از دلایل مزمن شدن کمردرد هستند و برعکس، با استفاده از فیزیوتراپی، ورزش درمانی مناسب و دوری از استرس و ترس می*توان از ایجاد بسیاری از کمردردهای مزمن ناتوان*کننده پیشگیری کرد. 

                                             عیدتان مبارک 

                                              مهرتان جاوید